روستای چال طرخان(چال طلخان)
ده جزو دهستان قلعه نو بخش کهریزک شهرستان ری میباشد که در 51 درجه و 28 دقیقه طول و 35 درجه و 30 دقیقه عرض جغرافیایی و در ارتفاع 983 متر از سطح دریا واقع شده و در حدود 4 کیلومتری جنوب غرب قلعه نو خالصه قرار گرفته است،در محدوده روستا دو تپه از اواخر دوره تاریخی و اواسط دوره اسلامی به نام های تپه شغالی و تپه موشی وجود داشته اند که متاسفانه تپه شغالی را تسطیح کرده اند .
روستای عشق اباد
ده جزو دهستان قلعه نو ، بخش کهریزک شهرستان ری میباشد که در 51 درجه و 30 دقیقه طول و 35 درجه و 27 دقیقه عرض جغرافیایی و در ارتفاع 935 متری از سطح دریا واقع شده است . عشق اباد در حدود 11 کیلومتری جنوب قلعه نو و حدود 14 کیلومتری جنوب شرق ری قرار دارد . نام عشق اباد با توجه به وجود اثار قلعه عشق اباد که از اواسط دوره تاریخی تا اواسط دوره اسلامی قدمت دارد احتمالا اشک اباد بوده که تبدیل به عشق اباد شده است که این نام نیز ریشه در دوره تاریخی دارد.
با توجه به موقعیت مکانی دو روستای چال طرخان (چال طلخان) و عشق اباد که در حدود 5/4 کیلومتر با هم فاصله دلرند و در میان این دو روستا و نزدیک تر به روستای عشق اباد ، روستای نظر اباد قرار گرفته است که حفار میتوانسته به منظور سهولت در مکان یابی از نام نظر اباد و عشق اباد و یا روستای و یا روستای حمید اباد در حدود 5/1 کیلومتری شرق عشق اباد که در نزدیکترین فاصله نسبت به دو روستای دیگر (نظر اباد و چال ترخان) به عشق اباد قرار دارد استفاده نماید که در این صورت محققین در یافتن محل اثار با اشکال کمتری مواجه میشده اند .
محققان و علاقمندان به مطالعه اثار دوره ساسانی که فقط در کتاب ها با نام چال طرخان را در موزه ملی ایران مشاهده کرده اند در یافتن محل کشف اثار همیشه دچار مشکل بوده اند ، لذا در بخش دیگر این مقاله وضعیت فعلی عشق اباد توضیح داده خواهد شد .
خواهشمند است نظرات ،پیشنهادات و انتقادات خود را در رابطه با مطالب درج شده در این سایت بیان کنید .
با تشکر
خسرو پوربخشنده
بسیاری از محققان و علاقمندان به اثار دوره ساسانی اگر قصد تحقیق و مطالعه در مورد اثار بدست امده از محلی معروف به چال طرخان را داشته باشند ، شاید با تحقیقات محلی نتوانند به راحتی به محل اثار خود دسترسی پیدا کنند . علت این امر از اشتباه بزرگی ناشی میشود که در معرفی محل اثار از زمان حفاری اشمیت تا کنون توسط حفار و دیگر محققانی که بدون کنجکاوی اثار عظیم روستای عشق اباد را به تبعیت از گزارش حفار به نام چال طرخان معرفی کرده اند ، میباشد.محلی که اشمیت در تابستان سال 1315شمسی (1936)به نام چال طرخان که نام محلی و اصیل ان به نام چال تلخان است معرفی میکند و اثار دوره ساسانی به دست امده را به نام ان روستا می شناساند. در حدود 5 کیلومتری شمال محل اصلی اثار یعنی روستای عشق اباد قرار دارد که هیچ ارتباطی از نظر نام میان این دو منطقه وجود ندارد . در محدوده چال طلخان فقط دو تپه به نام های تپه شغالی و تپه موشی وجود داشته اند که تپه شغالی را در چند سال اخیر تسطیح کرده اند و اساسا اهالی چال تلخان از وجود اثار منسوب به روستای خود به غیر از دو تپه فوق الذکر در محدوده چال طلخان بی اطلاع میباشند . در حد فاصل میان روستای چال تلخان و عشق اباد (اشک اباد)روستای نظر اباد قرار دارد که حفار میتوانسته با استفاده از نام این روستا محل اثاررا نزدیک به ان معرفی نماید . تپه یا قلعه عشق اباد در کنار روستای عشق اباد قرار گرفته و از گذشته دور هیچ گاه این محل جزو چال تلخان محسوب نمیشده است و حتی اهالی چال تلخان نیز با این اثار به نام روستای خود بیگانه بوده و میباشند . کهنسالان عشق اباد که تعدادی از انها در نوجوانی در حفاری شرکت داشته اند از این اثار به عنوان اتشکده و معبد نام میبردند و نسل حاضر نیز این محل را با همین عنوان میشناسند و هیچ ارتباطی میان عشق اباد و چال تلخان قائل نیستند . در نقشه ها و تصاویر مورد استفاده در کتاب چال تلخان تالار ستون داری با شش ستون اجری در دو ردیف سه تایی نشان داده شده است که با دیوار هایی خشتی محصور شده است . ستون ها و دیوار ها با پوششی از گچ با نقوش قالب زده تزیین شده بودند، از ان اثار امروزه فقط دو ستون که در حال تخریب میباشند بر جای مانده اند و دیوار های خشتی نیز نسبت به زمان حفاری صدمه بسیار دیده اند .
همان طور که اشاره شد،معرفی اثر این محل با ارزش از ابتدا اشتباه بوده و محققان بعدی نیز بدون توجه به این اشتباه و به تبعیت از گزارش حفار(اشمیت) در معرفی این محل این اشتباه را تکرار کرده اند به گونه ای که اثار به دست امده از عشق اباد ، حتی در فرهنگ ها نیز به نام چال طرخان معرفی شده اند .
ادامه مطلب فوق در مبحثی جداگانه ارائه خواهد شد