بخش چهارم معرفی محوطه باستان عشق اباد

قلعه (تپه)عشق آباد 

قلعه یا تپه عشق اباد به وسعت حدود (80*80) متر و به ارتفاع حدود 12 متر از سطح دشت میباشد که به صورت قلعه ای چهار برجی با خشت های (10*40*40 و 10*20*20) سانتیمتری بر روی مصطبه ای خشتی قرار گرفته است . پهنای بارو ها در پایین به 3 متر میرسد که در قسمت هایی از خشت های (50*50*15)نیز استفاده شده است . قلعه عشق اباد در دوره اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است که اثار این دوره به صورت خشت های (7*21*21) سانتیمتری در بخش شرقی بر جای مانده است . در سطح و پیرامون قلعه (تپه) عشف اباد به تعداد انگشت شمار سفال بدون لعاب ساده و لعابدار به رنگ های سبز و ابی اسلامی پراکنده می باشند .  قلعه عشق اباد را میتوان با اثار مشابه دیگر در محدوده شهر ری به نام های قلعه طالب آباد و قلعه کامین (قلعه سرخ) حکیم اباد که از نظر مصالح و سبک معماری نزدیک به هم میباشند در ارتباط دانست .  

در حدود یکصد متری شمال قلعه عشق اباد اثار معماری به صورت دیواری کوتاه از خشت های (10*40*40) سانتیمتری بر جای مانده که تالار ستون دار به وسعت حدود (20*30) متر را محصور کرده است.  در طول تالار اثار 3 ستون اجری در یک ردیف که با اجر های (7*30*30) سانتیمتری با ملات ساروج و پی سنی به فاصله 10 متر از هم ساخته شده اند بر جای مانده است . قطر دایره ستون ها 210 سانتی متر بوده و اجر ها به صورت کله چین بر روی دو ردیف راسته چین در پیرامون دایره کار شده اند . تمامی سطح ستون ها نیز اجر فرش شده اند . تصاویر هوایی بر جای مانده از زمان حفاری و نقشه ها ستون ها را در دو ردیف 3 تایی نشان میدهند که در مجموع این تالار دارای شش ستون کامل بوده که احتمالا مجددا در زیر خاک مدفون شده اند . در گزارش حفار به وجود گچ بری هایی بر روی دیوار های دو تالار اشاره شده است و در تصاویر بر جای مانده نیز گچ بری ها مشخص میباشند . اما امروزه اثری از انها بر جای نمانده است .  

در بخش شمال غربی تالار اثار با ارزشی از خشت به صورت مجموعه اتاق هایی بر جای مانده که از خاک انباشته شده است . اما با توجه به نقشه های کاوش و تصاویر این بخش نیز دارای تالاری سراسری در جهت شرقی ،غربی میباشد . 

محوطه باستانی عشق اباد در تاریخ (30/3/1315) مطاب با سال 1936 میلادی به شماره  

(255)در فهرست اثار ملی به ثبت رسیده است . در پرونده ثبتی مشخصات بنا را چنین نوشته اند : 

(مشخصات بنا:سطح زمینی به شعاع سیصد متر که مرکز ان توسط تپه بزرگی معروف به چال طلخان باشد) 

با توجه به اینکه حتی در معرفی نام تپه نیز اشتباه شده است ، لذا به منظور پیشگیری از اشتباه ایندگان موارد زیر پیشنهاد میگردد: 

1: جهت رفع این خطا ضروری است که پرونده مطالعاتی محوطه باستانی عشق اباد تهیه و نسبت به تعیین عرصه پیشنهاد حریم تپه عشق اباد تحت عنوان محوطه باستانی عشق اباد اقدام گردد و نام ثبتی از چال تلخان به عشق اباد اصلاح گردد .  

2: پس از انجام پیشنهاد فوق به مدیریت موزه ملی ایران پیشنهاد شود تا نسبت به اصلاح زیر نویس اثار مکشوفه منسوب به چال تلخان به نام واقعی ان ( عشق اباد) اقدام نماید . 

در محدوده شهرستان ری اثار با ارزشی از دیدگاه تاریخی و فرهنگی و به خصوص گردشگری وجود دارد که بسیار ناشناس مانده و در حال تخریب میباشند  . اما محوطه باستانی عشق اباد از جمله اثاری است که روی ان مطالعه شد، اما به حال خود رها شده است .  

با تمامی تخریب ها و اسیب های وارد شده بر محوطه عشق اباد می توان با توجه به اثار باقی مانده از دیوار ها با کمترین هزینه ممکن ضمن پاکسازی محوطه نسبت به مرمت و احیا بسیاری از بخش های ان اقدام نموده و این محوطه با ارزش باستانی را در معرض دید و مطالعه قرار داد که در صورت مرمت و محصور شدن به علت همجواری با مجموعه باستانی تپه میل میتواند از دیدگاه گردشگری بسیار مورد توجه قرار گیرد .

مروری کوتاه بر تاریخ ری

مروری کوتاه بر تاریخ ری: 

ری از دوران پیش از تاریخ و در تمامی دوران تاریخی و اسلامی تا به امروز در صحنه تاریخ و فرهنگ ایران حضور داشته و حفاری های باستان شناختی از تمامی این دوران مدارک مستدلی را ارائه داده است. در این یاد داشت صرف نظر از دوران طولانی پیش از تاریخ ،مروری بسیار کوتاه بر دوران تاریخی خواهیم داشت .  

اثار و شواهد ورود اریاها در حدود هزاره دوم پیش از میلاد به ری و اتقرار شعبه ای از انها در مسیر حرکت خود به صورت کوره های سفال پزی در کهریزک تپه کاووسیه کرج و گورستان قیطریه و....... به دست امده است. 

پس از ورود اریاها که مهمترین شاخه انها ماد ها و پارس ها بوده اند و در امیختن مادها با بومیانی که پیش از انها در این سرزمین مستقر بوده اند این منطقه در تقسیم بندی مادها (راکا) یا ( راگس) نامیده شده اند .(720-550 ق.م)  

با روی کار امدن هخامنشیان ایالات مادی همچنان با همان نام ها بر جای ماندند و این منطقه در محدوده (رگ)قرار داشته است .  

اسکندر مقدونی در تعقیب داریوش سوم از راه همدان به ری وارد شد و ویرانها ببار اورد . با سقوط اپراطوری هخامنشی در سال (330 ق.م)و مرگ اسکندر در سال(323 ق.م) متصرفات او بین سردارانش تقسیم شد و در این میان سلوکوس سردار نامی او با غلبه بر انتنیگون قسمت اعظم اسیای غربی را تصرف کرد و دولت سلوکی را تشکیل داد. (312 ق.م )  

در دوره زمامداری سلوکس معروف به نیکاتر(312-280ق.م) زلزله ای مهیب ری را ویران کرد . سلوکوس فرمان داد تا مجداد شهری بر ویرانه های ری ساخته شوند . پس از جبران خرابی ها ری را به مناسبت نام موطن خوود (اروپوس)نامید و به همین علت در دوره سلوکیان ری را (اروپوس) میگفتند .  

نخستین عکس العمل ایرانیان در مقابل یونانیان با اعلام استقلال پارت ها در سال 246ق.م جلوه گری میشودکه اخرین سال فرمانروایی انتیوخوس روم بر امپراطوری سلوکی بود ، در این سال ارشک با پیروزی بر انتیو خوس دوم دولت پارت را بر قرار نموده، پارتیان پایتخت های متعدد داشته اند که از جمله انها ری بوده است که بر سر راه ماد علیا و پارت قرار داشته است و اقامت گاه موقت انها بود ، این خط را به مناسبت نام بنیان گذار دودمان اشکانیان ارشیکه میگفته اند .  

اردشیر اول بنیانگذار سلسله ساسانی در سال (223 م) با شکست دادن اردوان پنجم حکومت ساسانی را بر اساس بنیاد وحدت ملی و مذهبی  و ستایش اهورا مزدا پایه گذاری کرد . ار این دوره اثار قابل توجهی در ری بر جای مانده است که زینت بخش موزه های داخل و خارج از کشور میباشند که یکی از شاخص ترین انها گچ بری های زیبایی است که از محوطه باستانی تپه عشق اباد به دست امده که ان را به اشتباه به عنوان اثار چال طرخان و یا چال طرخان اشتباه !!!! معرفی کرده اند . این اشتباه در انتساب که هیچ ارتباطی از نقطه نظر معرفی مکان کشف با محل واقعی اثار ندارد ، و زیر نویس جایگاه معرفی اثار در موزه ملی ایران نیز از ابتدا به تبع گزارش حفار به اشتباه چال طرخان نوشته و معرفی شده است .